Polski Uniwersytet na Obczyźnie (PUNO) w Londynie, jedyna polska uczelnia poza granicami kraju, istnieje już od 80 lat. PUNO został uznany, jako jednostka uniwersytecka przez Unię Europejską oraz posiada status wyższej uczelni w Wielkiej Brytanii. Uniwersytet ten jest bez wątpienia jedną z najważniejszych, jeśli nie najważniejszą, polską instytucją naukową na obczyźnie. Uczelnia oferuje atrakcyjne możliwości kształcenia dla ogromnej rzeszy młodej Polonii - nie tylko na Wyspach Brytyjskich. Programy studiów są na najwyższym poziomie i pozwalają uzyskać cenne kompetencje zawodowe.

Historia PUNO

PUNO jest spadkobiercą Uniwersytetu Polskiego Zagranicą, który został założony pod koniec 1939 w Paryżu, a więc po wkroczeniu wojsk hitlerowskich do Polski i zamknięciu przez Niemców wyższych uczelni w kraju. Uniwersytet powstał z inicjatywy Oskara Haleckiego w celu zapewnienia ciągłości polskiego szkolnictwa wyższego - właśnie jako konsekwencja niemieckiego zakazu funkcjonowania polskich instytucji naukowych i kulturalnych na terytorium okupowanej Polski. Po zajęciu Francji przez Niemców w 1940 r., uniwersytet przeniósł swoją działalność do Wielkiej Brytanii. Po wojnie, już na terytorium Wielkiej Brytanii, w której swoją drogę życiową musiało kontynuować większość Polaków walczących na froncie zachodnim, znaczenie uczelni rosło z roku na rok....

Rząd Rzeczypospolitej na uchodźctwie utworzył oficjalnie nową uczelnię jako Polski Uniwersytet na Obczyźnie w roku 1949. W tymże roku uczelnia otrzymała tymczasowy statut uniwersytecki, a 3 lata później, 15 grudnia 1952 r. uzyskala - dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Augusta Zaleskiego - pełne prawa akademickie.

Na PUNO studiowalo wielu Polakow, w tym żołnierze armii Andersa oraz wszyscy ci, którzy pozostali w Wielkiej Brytanii po wojnie, bojąc się powrotu do komunistycznej wówczas Polski. W późniejszych latach PUNO przyciągało wielu Polaków przebywających na emigracji. Jakby nie bylo, uniwersytet nadal setki stopni magisterskich i doktorskich.

Był ważną instytucją akademicką w okresie panującego systemu komunistycznego w Europie Wschodniej. Po rewolucji w krajach byłego bloku wschodniego końcem lat 80-tych i początkiem lat 90-tych ubiegłego wieku, przestał być tym, czym był dawniej. Został trochę zapomniany i zepchnięty na pobocze. Dopiero masowa polska emigracja zarobkowa do Wielkiej Brytanii sprawila, ze dla młodych Polakow w Wielkiej Brytanii PUNO stał sie atrakcyjną możliwością kształcenia się.

Ta polska uczelnia wyższa stanowiła nie tylko jeden z najistotniejszych filarów utrzymania i rozwoju tożsamości narodowej dla Polaków na Wyspach Brytyjskich, ale również pozwalała zdobywać wysokie kwalifikacje zawodowe w języku polskim, a swoją działalność akademicką prowadzi w Londynie nieprzerwanie po dzień dzisiejszy. W międzyczasie jego znaczenie uległo niezwykłej, bardzo istotnej przemianie. Wskutek zmian ustrojowych w Polsce, PUNO nie musiał już po roku 1989 pełnić roli gwaranta pełnej niezależności akademickiej Polaków od systemu komunistycznego. Zaczął w związku z tym być jednostką akademicko-badawczą, skupioną na zagadnieniach bieżących. Papież Jan Paweł II, na 50-lecie PUNO (1989r.), składał Uczelni wyrazy uznania i błogosławił na dalszą działalność dydaktyczną oraz naukową. Jego słowa okazują się być prorocze, gdyż po 2004 roku do Wielkiej Brytanii przebyło kilkaset tysięcy młodych Polaków z maturą, mogących studiować po polsku w Londynie. Dla nich PUNO zwiększa ustawicznie swoją aktywność dydaktyczną i naukową.

Status prawny

Polski Uniwersytet na Obczyźnie w rzeczywistości jest szkołą wyższą powstałą w 1949 roku z pomocą władz brytyjskich po likwidacji w latach 1946-1949 wydziałów polskich przy uniwersytetach w Anglii i Szkocji, w tym Wydziału Lekarskiego przy University of Edinburgh, Wydziału Weterynaryjnego przy Royal Veterinary College w Liverpoolu, Polskiej Szkoły Architektury przy University of Liverpool i Polskiego Wydziału Prawa w Oxford University. Według prawa angielskiego PUNO jest jednym z ?charitable private universities? zarejestrowanym w Charity Commission i przez nią regulowanym. W Wielkiej Brytanii na tych zasadach funkcjonuje około 20 prywatnych uczelni.

W 2016 roku Komisja Europejska dokonała walidacji PUNO i zarejestrowała uniwersytet pod nazwą Polish University Abroad nadając PUNO PIC (Participant Identification Number) oraz prawo ubiegania się o granty naukowo-badawcze. Walidacja nastapila na podstawie ciągłości między II i III RP ? tak więc statut PUNO z roku 1952, z późniejszymi uaktualnieniami jest podstawą uznania tej jednostki akademickiej przez Unię Europejską.

Z polskiego punktu widzenia i według prawa II Rzeczypospolitej, które obecnie stało się częścią prawa polskiego, a przede wszystkim Dekretu Prezydenta RP z dnia 15 grudnia 1952 r., PUNO jest prywatnym uniwersytetem na prawach uczelni publicznych.

Status PUNO, jako szkoły wyższej, został także potwierdzony przez prawo III Rzeczypospolitej, której władze w ustawie z dnia 6 lutego 1998 r. (Dz.U. Nr 37, poz. 203) uznały wszystkie nadane przez PUNO tytuły i stopnie naukowe, w tym 138 doktorskich, 109 magisterskich i 56 doktorów habilitowanych. III RP tym samym odcięła się od praktyki czasów PRL nieuznawania PUNO jako wyższej uczelni.

Uniwersytet, działając w ramach prawnych opisanych powyżej, ma prawo nadawania tytułów oraz dyplomów. W swojej historii PUNO nadał 650 dyplomów: bakalarskich (licencjackich), magisterskich, doktorskich oraz doktoratów honoris causa. Dyplomy te są uznawane na świecie. Zostały też ostatecznie, po 45 latach okresu zwalczania PUNO przez władze PRL, uznane przez III Rzeczpospolitą wyżej wspomnianą ustawą z dnia 6 lutego 1998 r.

Najważniejsze projekty w ostatnich latach

Polski Uniwersytet na Obczyźnie funkcjonuje od lat jako instytucja charytatywna. Profesorowie z Polski wspomagają działania PUNO, ale funkcjonowanie uczelni opiera się na pracy kadry zamieszkałej na stałe w Wielkiej Brytanii, kadry o międzynarodowym dorobku naukowo-badawczym. Praca na PUNO odbywa się w dużej mierze na zasadzie wolontariatu. Kierownictwo i pracownicy naukowi nie otrzymują żadnego wynagrodzenia, poza skromnymi honorariami za prowadzone zajęcia dydaktyczne, a formalnie wynagradzany jest tylko personel administracyjny. Wykładowcy z Polski otrzymują zwrot kosztów podróży oraz symboliczne honoraria, w zasadzie pokrywające koszty przygotowania zajęć. Tym bardziej wydaje sie imponujaca aktywnosc tej uczelni. Warto się przyjrzeć najważniejszym projektom, realizowanym na uniwersytecie w ostatnich latach.

Studia podyplomowe

Dwusemestralne studia w wymiarze od 150 do 320 godzin dydaktycznych:
- Mediacje i Negocjacje, Psychologia Stosowana, Coaching, Psychodietetyka, Nauczanie Języka i Kultury Polskiej poza Polską; Czterosemestralne studia w wymiarze 350 godzin dydaktycznych: Seksuologia Społeczna.

Konferencje naukowe

"Konferencje Kwietniowe? - doroczny cykl międzynarodowych konferencji naukowych, upamiętniający tragicznie zmarłego w katastrofie smoleńskiej Prezydenta Kaczorowskiego (dotychczas realizowane tematy: polska historia, szkolnictwo, kultura, osiągnięcia polskiej myśli naukowej i technicznej);

"Konferencje Listopadowe? - cykl międzynarodowych konferencji naukowych Instytutu Nauk Społecznych i Zakładu Psychologii Stosowanej PUNO, skupiony na zagadnieniach dotyczących emigracji, w tym również tzw. młodej polskiej emigracji (Polaków przybyłych do Wielkiej Brytanii po wejściu Polski do Unii Europejskiej).

Seminaria

Dwa seminaria doktoranckie realizowane przez Wydział Nauk Humanistycznych i Instytut Nauk Społecznych, oraz powstałe w bieżącym roku akademickim seminarium doktoranckie Instytutu Nauk Technicznych PUNO - wszystkie przygotowujące słuchaczy do obrony prac doktorskich na polskich uczelniach wyższych; 20th Century Polish History Seminar - seminarium naukowe realizowane przez Zakład Współczesnej Kultury Brytyjskiej PUNO w języku angielskim dla naukowców polskich i brytyjskich, zajmujących się najnowszą historią Polski;

Wydawnictwa

?Zeszyty Naukowe PUNO? - rocznik uniwersytecki wydawnictwa PUNO PRESS;
?Po polsku na Wyspach - Poradnik dla rodziców dzieci dwujęzycznych?.
?Leaders and Policies of the Polish Government in Exile 1939-1990?
"The Hanna and Zdzisław Broncel Charitable Trust ? fundatorzy, poiwernicy, beneficjenci?

Projekty integrujące polską emigracje w Wielkiej Brytanii

Kurs Kultury Polskiej - cykl dydaktyczny promujący polskość w Wielkiej Brytanii od 1953 roku; Uniwersytet Trzeciego Wieku i Innych - stały cykl wykładów na tematy dotyczące Polski i świata.

Licencjaty ? studia dla Polaków w Wielkiej Brytanii

Począwszy od roku akademickiego 2018/19 PUNO chce wprowadzic do programu regularne studia licencjackie dla Polaków mieszkających w Wielkiej Brytanii.

Oficjalne dane brytyjskiego urzędu statystycznego ONS mówią, że od roku 2016, pomimo Brexit, przebywa w Wielkiej Brytanii już ponad milion Polaków. Przy czym ponad 900 tysięcy z nich jest urodzonych w Polsce. Na podstawie badań naukowych prowadzonych na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie, w latach 2013-2015 przez Prorektora PUNO - dr Grażynę Czubińską, wiadomo rowniez, że średnia wieku osób dorosłych posiadających polskie obywatelstwo i rezydujących w Wielkiej Brytanii wynosi 32 lata. Wykształcenie średnie ma 31% badanych, a wyższe: 32%. Grupa badawcza PUNO była na tyle dobrze dobrana i kompetentna, że wyniki można rzutować na populację nawet dwumilionową, przy poziomie ufności 0,95 - bo nieoficjalnie mówi się, że Polaków w Wielkiej Brytanii może być ponad 2 miliony. W związku z powyższymi faktami uniwersytet uruchomił i prowadzi szereg pełnowymiarowych studiów podyplomowych w języku polskim, na których wykładają nie tylko polscy naukowcy rezydujący w Wielkiej Brytanii, ale też zapraszani wykładowcy z Polski. Studia licencjackie prowadzone przez Polski Uniwersytet na Obczyźnie w Londynie będą naturalną koleją rzeczy przy tak dużej ?grupie docelowej?, jaką jest właśnie ?młoda polska emigracja? (Polacy przybyli do Wielkiej Brytanii po 2004 roku). Na bazie analiz rynkowych PUNO chce oferować dwa licencjaty oferowane od roku akademickiego 2018/2019. W tym celu kadra uczelni, zarówno naukowa jak i administracyjna, winna zostać znacznie rozbudowana - aktualny zasob osobowy jest bowiem stanowczo za maly.

Studia e-learningowe ? dla polonii i nie tylko...

Oferta edukacyjna PUNO na rok akademicki 2018 / 2019 obejmuje rownież po raz pierwszy studia online. Chodzi tu o następujące kierunki rocznych i dwuletnich studiów podyplomowych, realizowanych przez uniwersytet w języku polskim:

? Psychodietetyka
? Mediacje & Negocjacje
? Nauczanie Języka Polskiego
? Psychologia Stosowana
? Zarządzanie Opieką nad Osobami Starszymi
? Akademia Trenerów
? Interwencja Kryzysowa
? Zdrowie Publiczne

Zajęcia beda się odbywac standardowo, w trybie weekendowym (zazwyczaj jeden weekend w miesiącu). Studenci uczestniczący w wykładach i ćwiczeniach w trybie online mają te same prawa i obowiązki, co osoby znajdujące się w sali wykładowej (niezależnie z jakiego miejsca na świecie łączą się z uniwersytetem). PUNO nie zapewnia słuchaczom online dostępu do internetu w ich lokalizacji. Własny, stabilny dostęp do internetu jest wymogiem studiowania na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie w Londynie.

Wysokość czesnego jest ta sama dla wszystkich. Studiowanie online pozwala zdalnie uczestniczyć w każdych zajęciach i redukuje koszty dojazdu do PUNO w Londynie. Dyplomy i świadectwa są identyczne dla wszystkich studentów.

Przyszłość

Młody i odmieniony Polski Uniwersytet na Obczyźnie, którego misja i etos stanowią kontynuację dawniejszego PUNO, dziala dziś ? w drugiej dekadzie wieku XXI - dynamicznie i odważnie. Uczelnia ma jasno sprecyzowany cel główny: ?służenie Polakom wszystkich pokoleń, którzy przebywając poza granicami swego kraju lub kraju przodków, pragną poszerzać swą wiedzę, kontynuować studia akademickie w języku polskim, utrzymywać kontakt z polską nauką, kulturą, językiem ? z polskością?.

Od 2016 uniwersytet uczestniczy w ?Horyzont 2020? - największym w historii programie finansowania badań naukowych i innowacji w Unii Europejskiej. PUNO będzie prowadził prace naukowo-badawcze w ramach tego programu przez kolejne lata - poza swe 80-te urodziny, które przypadną w roku 2019.

Uczelnia ma przed soba ważne i ambitne zadania: wspierać najmłodszą emigrację, czy też migrację unijną, oferując jej nabywanie wiedzy akademickiej oraz kształcenie praktyczne ? tak, aby słuchacze pozyskali umiejętności, które wspomogą ich w znalezieniu pracy i pomyślnym funkcjonowaniu w nowym otoczeniu. W wielokulturowych i wielonarodowościowych środowiskach dzisiejszej Europy, w których rodzą się tysiące polskich dzieci, gdzie coraz więcej jest małżeństw mieszanych, toczą się procesy nieustannej akulturacji i inkulturacji, a tradycyjny patriotyzm powoli traci swą siłę i atrakcyjność, rolą polskiej uczelni poza Polską jest także nieustanne przypominanie ? poprzez edukację ? że uboższy jest człowiek, który nie zna własnych korzeni i kultury swych przodków. Zadaniem polskiej uczelni jest także krzewienie kultury polskiej i ukazywanie jej wkładu w spuściznę i dzień dzisiejszy wielokulturowego społeczeństwa europejskiego.

Polski Uniwersytet na Obczyźnie w Londynie, będący ważną częścią historii polskiej emigracji, spogląda - wraz z jego wiernymi i oddanymi pracownikami - optymistycznie w przyszłość.

Opracowanie:
Prof. dr multi.
Mirosław Matyja